Bir şeylerin arka planı nedir, nasıl olmuştur, nasıl gelişmiştir, hep merak etmişimdir. O yüzden filmler kadar kamera arkalarını da severim. Bu tarz şeyler hem eğlenceli olduğu kadar öğretici de olabiliyor. İşte etimoloji yani kökenbilim, kelimelerin kamera arkasıdır diyebiliriz. Siz de çoğu kelimenin hikayesini merak etmişsinizdir. Buna neden böyle demişler acaba diye içinizden geçirmişsinizdir. İşte bu merakınızın bir kısmını gidermek için, ilginç hikayeleri olan 10 kelime seçtim sizin için.

Avocado

Türkçesi de avokado olan armuda benzer bu meyveyi daha çok sağlıklı beslenenlerin menüsünde görüyoruz.  Avocado kelimesi, eski bir orta Amerika halkı olan Azteklerin dilindeki “ahuacatl” kelimesinden geliyor. “Ahuacatl” kelimesi ise, şey, nasıl desem, afedersiniz ama “testis” anlamına geliyor. Sadece şeklinden dolayı değil, aynı zamanda afrodizyak etkisinden dolayı da bu isim tercih edilmiş. Bu sefer iyi ki anlamına göre Türkçeleştirmemiş direkt “avokado” olarak almışız.

Robot

Robot kelimesi Çek dilindeki “robota”dan gelmektedir. Robota “zorla çalıştırma” anlamına gelir. Robotların -henüz- bir iradesi olmadığı düşünülürse, gayet mantıklı bir seçim. Bu kelime ilk kez Çek yazar Karel Čapek tarafından 1920’lerde yazdığı bilim kurgu oyununda kullanılmıştır. Çek dilinden İngilizceye ve tüm dünyaya yayılmıştır.

Assassin

Assassin’in Türkçede suikastçi demek olduğunu en iyi Assassin’s Creed oynayanlar bilir. İngilizceye ise bizim yakınlarımızdan ve tarih derslerinden hatırlayacağınız bir olaydan geçmiş. Hasan Sabbah’ın kurduğu ve daha çok Selçukluları, Haçlıları ve Moğolları hedef alan saldırılarıyla bilinen suikastçi fedailerden oluşan tarikat Haşhaşin, İngilizceye geçene kadar “assassin” olmuş.

Sandwich

Sandviç, özellikle yaz aylarında yemeyi en çok sevdiğim şeydir. Adını bir İngiliz soylusu olan Sandwich’li Earl’den alır. Sandwich İngiltere’de bir kasaba. İşte bu kadar. Şaka şaka, biraz daha anlatayım. Bu Lord Sandwich, çok kumarbaz bir adammış, masanın başından kalkmamak için yiyecekleri iki ekmeğin arasına koydurup hızlıca yiyebileceği bir şekilde hazırlatırmış. Daha sonra başkaları da bu ekmek arasından sipariş verirken “Sandwich’inkinden” demişler ve gittikçe sadece “sandwich”e dönüşmüş.

Checkmate

Satrançtaki checkmate kelimesi Farsça “şah mat” (شاه مات) ifadesinden İngilizceye geçmiştir. Şah mat bizim için anlamlı, zira “mat olmak / mat etmek” fiilini de kullanıyoruz. Şahın da Perslerin yöneticisi olduğunu biliyoruz. Satranç oyunu Arap dünyasından Avrupa’ya geçerken bu ifade de şekil değiştirerek farklı dillere transfer olmuştur.

Quarantine

Quarantine yani karantina kelimesinin kökeni, 14. yüzyılda Avrupa’nın %30’unun ölümünden sorumlu olan vebaya dayanmaktadır. Vebanın yayılmasını önlemek amacıyla gemiler ana karaya gelmeden önce yakın adalarda 30 gün bekletiliyordu. Venedik dilinde bu 30 güne “trentine” deniyordu. Daha sonra belirtilerin iyice anlaşılması için 30 gün bekletme 40 güne çıkarıldı. 40 gün ise “quaranta giorni” şeklinde ifade ediliyordu. Karantina kelimesi de bu şekilde ortaya çıktı.

Salary

Salary yani maaş kelimesi Latince salarium kelimesinden gelmektedir, yani “tuz parası”. Eskiden tuz, buzdolabı yokken yemeğin bozulmasını önlemek, yaraları iyileştirmede antiseptik olarak başta olmak üzere birçok önemli işte kullanılırmış. Bu yüzden tuza “beyaz altın” bile deniliyormuş. Mısır uygarlığında işçilere ödemeler tuz olarak yapılıyormuş, daha sonra Roma İmparatorluğu da askerlerine ödeme yöntemi olarak tuzu kullanmış ve salary kelimesi ay sonunda işçilere yapılan ödeme kelimesine dönüşmüş. 

Mortgage

Mortgage Türkçede morgıç 🙂 diye söylediğimiz ipotekli konut kredisini ifade etmektedir. Bu kelime İngilizceye eski Fransızca’dan geçmiştir. Mort = ölü, gage = rehin, taahhüt anlamlarına gelmektedir. Türkçede “mort olmak” yine özellikle argoda ölmek anlamında kullandığımız bir fiil. Ülkemizde banka konut kredileri 10 yıllık olsa da, Amerika’da 40 yıla kadar çıktığı için neden bu ismi verdiklerini anlayabiliyorum.

Girl

Bu listede herkesin bileceği kelime girl’dür sanırım. Günümüzde sadece kız çocuklarını ifade etse de kullanılmaya başlandığı ilk dönemlerde her iki cinsiyeti de ifade ediyordu. Kuzey Almanya’da konuşulan düşük Almanca olarak ifade edebileceğimiz dilde gör = çocuk anlamına gelen kelimeden İngilizceye geçtiği düşünülüyor.

Hazard

Çok ilginç bir telaffuz kaymasıyla daha birlikteyiz. Hazard = danger yani tehlike demek. Kökeni Arapçaya uzanıyor. Al zahr, bizim de kullandığımız zar kelimesi. Haçlı seferleri sırasında bu kelimeyi edinmişler. Zar daha çok kumarda kullanıldığı için, kumar da tehlikeli olduğu için böyle bir anlam kazanmış zamanla. Valla tebrik ediyorum.